W sezonie grzewczym 2021/2022 Państwowa Straż Pożarna interweniowała aż 1 248 razy w związku z podejrzeniem lub faktycznym ulatnianiem się tlenku węgla. W zeszłym roku na skutek zaczadzenia zmarły 23 osoby, a 520 trafiło do szpitala z objawami zatrucia tlenkiem węgla. Wielu z tych tragedii można było uniknąć. Dlatego w dzisiejszym artykule wyjaśniamy, jakie objawy mogą świadczyć o zatruciu czadem, w jaki sposób reagować i co można zrobić, by uniknąć niebezpieczeństwa.
Czad — co to takiego
Czad jest to potoczna nazwa tlenku węgla. Gaz ten zyskał niechlubne miano “cichego zabójcy”, ponieważ jest silnie trujący, a przy tym bezbarwny i bezwonny. Oznacza to, że człowiek nie jest w stanie wykryć go samodzielnie. Co gorsza, tlenek węgla łączy się z powietrzem, ponieważ jest od niego lżejszy. Powoduje to, że czad błyskawicznie się rozprzestrzenia, zmniejszając szanse domowników na przeżycie. Dlatego w przypadku, gdy zaczyna się ulatniać, każda minuta jest na wagę złota.
Zatrucia czadem — najczęstsze przyczyny
Nie trudno zgadnąć, że do największej liczby zaczadzeń dochodzi w okresie grzewczym, czyli jesienią i zimą. Jakie są przyczyny zatrucia tlenkiem węgla? Najłatwiej byłoby napisać, że do zaczadzeń dochodzi przez awarie pieców lub innych urządzeń. Niestety, prawda jest taka, że często przyczyną jest ludzka bezmyślność, nieuwaga czy chęć zaoszczędzenia kilku złotych.
Wiele osób nie zdaje sobie nawet sprawy jak ważny jest cykliczny przegląd kominów oraz samej instalacji grzewczej i zaniedbuje ten obowiązek. Działania prewencyjne mogą bowiem niejednokrotnie ocalić życie. Zaliczamy do nich także sprawdzenie, czy wentylacja w mieszkaniu lub domu działa prawidłowo. W tym przypadku lepiej zaufać specjalistom, wszelkie działania na własną rękę, np. samodzielna naprawa instalacji lub jej modyfikacja, mogą doprowadzić do tragedii.
Przyczyną wielu zaczadzeń jest także gaz ulatniający się z kuchenki gazowej. Dzieje się to często w mieszkaniach zamieszkiwanych przez starsze osoby, które mają problemy z pamięcią i są właścicielami urządzeń starego typu. Nieświadomym sprawcą nieszczęścia może stać się również dziecko, pozostawione na chwilę bez opieki. Zgubna może być również nadmierna oszczędność. Wprawdzie zakrzywienie kratek wentylacyjnych spowoduje, że ciepło nie będzie uciekać ciepło i zaoszczędzimy na ogrzewaniu, ale w tym przypadku ryzykujemy o wiele więcej — zdrowie i życie.
Zatrucie czadem — objawy
Po czym rozpoznać zatrucie czadem? Tlenek węgla nie ma zapachu ani smaku. Jest też niewidoczny, dlatego właśnie trudno zareagować od razu. Sygnałem alarmującym jest wyłącznie reakcja organizmu. Typowe objawy zatrucia tlenkiem węgla to:
● nasilający się ból głowy,
● zawroty,
● osłabienie,
● senność,
● nudności lub wymioty,
● zaburzenia równowagi,
● problemy z orientacją i pamięcią,
● utrata świadomości,
● konwulsje (drgawki),
● ból i kołatanie serca,
● silne duszności.
Objawy te nie zawsze są kojarzone z zatruciem czadem. Charakterystyczne jest jednak to, że narastają wraz ze zwiększaniem się stężenia tlenku węgla. Utrata przytomności następuje po ok. 3 mocnych wdechach, a śmierć — średnio po kilku minutach, w przypadku silnego natężenia tlenku węgla w powietrzu. Niestety, gaz ten jest dla człowieka zabójczy. Czad dostaje się do organizmu drogami oddechowymi i dużo łatwiej niż tlen łączy się z hemoglobiną. Na skutek tego dochodzi do hipoksji, czyli silnego niedotlenienia tkanek. Pierwsze „ofiary” zatrucia tlenkiem węgla to układy najbardziej wrażliwe na niedotlenienie organizmu, czyli układ krążenia oraz układ nerwowy.
Zatrucie czadem — pierwsza pomoc
Jak postępować w przypadku zatrucia czadem? Co robić? Najlepiej otworzyć szeroko wszystkie okna, by wywołać przeciąg i jak najszybciej wyprowadzić wszystkie osoby z pomieszczenia na świeże powietrze. Oczywiście należy również poinformować o zagrożeniu sąsiadów, a także zadzwonić na numer alarmowy 112. Jeśli u domownika wystąpiły objawy zatrucia czadem i jest nieprzytomny, należy poluźnić ubrania, sprawdzić, czy oddycha, a w razie potrzeby, wykonać sztuczne oddychanie, aż do przyjazdu karetki.
Zatrucie czadem — leczenie i ewentualne powikłania
W przypadku zatrucia tlenkiem węgla stosuje się tlenoterapię. Czasem potrzebna jest również transfuzja krwi. Najważniejsze jest jednak leczenie objawów i skutków zatrucia (przede wszystkim hipertermii, zapalenia płuc i kwasicy metabolicznej). Niestety, niektóre z nich są nieodwracalne. Chodzi o powikłania wynikające z uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Osoba, która cudem przeżyła zatrucie czadem, może stracić wzrok, węch i zdolność mówienia. Do powikłań na skutek zatrucia tlenkiem węgla zaliczamy również zaburzenia pamięci.
Zatrucie czadem — jak go uniknąć
Jak zapobiec zatruciu czadem? Najlepszym sposobem jest systematyczna kontrola urządzeń grzewczych i otworów wentylacyjnych. Ponadto, każdy właściciel komina powinien przeczyścić go przed rozpoczęciem okresu jesienno-zimowego. Zapobiec tragedii może także specjalny czujnik. Jego działanie jest bardzo proste - jak tylko zacznie ulatniać się czad, uruchomi się alarm. Takie urządzenie jest zazwyczaj bardzo głośne, więc będzie doskonałym ostrzeżeniem w nocy, a także dla osób starszych, które mogą mieć problemy ze słuchem.
Co robić, gdy ulatnia się czad — podsumowanie
Mimo licznych apeli, tlenek węgla co roku zbiera śmiertelne żniwo. Niestety, człowiek nie ma szans w starciu z tym cichym zabójcą. Dlatego najlepszym sposobem, by zminimalizować ryzyko ulatniającego się czadu, jest systematyczny przegląd oraz zakup urządzeń spełniających najwyższe standardy bezpieczeństwa. Najważniejszy jest jednak zdrowy rozsądek i uważność, a tego nie zapewnią nawet najlepsze urządzenia grzewcze.